He kaupapa hou mō te Tatauranga 2023

He maha ngā wāhanga o te Tatauranga 2023 he taurite ki ō mua tatauranga. Heoi anō, kei te whai mātou i ētahi ara hou, i ētahi o ōna wāhanga. Mā ēnei mahi hou, ka ngāwari kē atu te whai wāhi mai o te katoa, ā, ka kitea ō tātou āhuatanga katoa i roto i ngā raraunga ka kohia.

Colleagues with coffee

He ngāwari kē atu ki te mahi

E mahi ana mātou kia ngāwari kē atu te mahi mā te katoa mō te tatauranga, kia hāngai ōna tikanga ki tā rātou e pīrangi ai, kia mahia wawetia hoki.

He whānui kē atu ngā whiringa i waenga i te mahi mā te ipurangi, i te mahi mā te pepa rānei

Kei tēnā tāngata kei tēnā tangata te whiringa mehemea ka mahia te Tatauranga 2023 mā te ipurangi, mā te pepa rānei. 

  • Ka whiwhi ia kāinga i tētahi waehere uru hei whakaoti i te tatauranga mā te ipurangi.
  • Ka whiwhi hoki 44 ōrau o ngā kāinga i ētahi puka pepa (he pikinga ake i te 3 ōrau o ngā kāinga noho i te tau 2018).

Ki te whiwhi puka pepa koe, ka taea tonutia e koe te mahi i te tatauranga mā te ipurangi. Ki te kore koe e whiwhi puka pepa, engari e hiahia ana koe kia pērā, ka taea e koe ēnā te tono, kāore he utu.

Ētahi atu tautoko i roto i ngā hapori

Ko tōna huarua tonu te rahi o ngā kaikohikohi tatauranga i roto i ngā hapori, tēnā i te Tatauranga 2018. Ka puta rātou ki te hapori nui ki te tohatoha puka, tohutohu hoki, me te tū hei kaitautoko.

Ka maha kē atu ngā rā me ngā hui tatauranga i roto i ngā hapori. Ka taea e te tangata ōna puka tatauranga te whakaoti i ēnei, te kimi tautoko rānei kia whakaotingia ā tōna wā.

He roa kē atu te wā mō te whakaoti i te tatauranga

Ehara i te mea me tatari rawa koe mō te rā tatauranga kia whakaoti koe i ō puka tatauranga. Ka taea e koe tēnei te mahi hei te taenga tonutanga o tō waehere uru, o ō puka pepa rānei ki a koe.

Ki te mahi wawe koe i te tatauranga, me hāngai tōnu ō whakautu ki a koe, ko wai koe, ā, ka noho koe ki hea hei te pō tatauranga.

He tohutohu, he mōhiotanga i roto i ngā reo me ngā hōputu whānui kē atu

Ka wātea ngā tohutohu me ngā mōhiotanga tatauranga i tēnei pae tukutuku i roto i:

  • ngā reo tata ki te 30
  • ētahi atu hōputu kē atu, tae atu ki:
    • ngā ataata Te Reo Rotarota o Aotearoa taitapa kati
    • ororongo
    • tānga Nui
    • Pānui Ngāwari
    • He kōnae tū tika mō te tuhi matapōs.

Te whakapiki i ngā wheako tatauranga mō te iwi Māori

E kawe ana mātou i te huhua o ngā mahi hei whakapiki i ngā wheako tatauranga mō te iwi Māori. Ko ētahi o ēnei mahi ka tīmata i ngā putanga raraunga pai kē atu, putanga tangata pai kē atu, putanga pātuitanga pai kē atu hoki.

Pānuitia ka pēhea te Hōtaka Tatauranga 2023 e whakamana ai i Te Tiriti o Waitangi

He reo pakari kē atu mō ngāi Maori i te Hōtaka Tatauranga

  • Ko te Rōpū Raraunga o ngā Kaihautū Iwi/Iwi Leaders Group (DILG) tētahi wāhi o te rōpū ārahi, whakaruruhau hoki i te Tatauranga.
  • Ka tuku mai Te Taumata Whakaritenga i ngā urupare, me ngā whakaaro.
  • E whai wāhi ana te ao Māori ki ngā whakataunga take katoa o te tatauranga.

He kaha ake te tuituinga ki te iwi Māori

  • Ko tō mātou whāinga kia pakari kē atu ngā hononga ki te tangata me ngā hapori. He whai tēnei kia pupuri ringa ō mātou tira tuitui, whakahaere tatauranga hoki.
  • He huarua tonu te maha o ā mātou kaimahi tuitui, tēnā i te tau 2018. Neke atu i te haurua, he Māori
  • E mahi tahi ana ō mātou tira tuitui ki ngā iwi Māori me te iwi Māori nui tonu ki te whakapiki i te whāinga wāhi ki te tatauranga, kia hora hoki i ngā raraunga Māori kounga tiketike.

Te piripono ki te reo Māori

  • E tāpaetia ana te pae tukutuku tatauranga me te puka tatauranga ā-ipurangi ki te reo Māori.
  • E tuku ana mātou i ngā puka pepa reo-rua i te reo Ingarihi/te reo Māori ki ngā rohe he nui ngā taupori Māori. E wātea ana hei tono i ētahi atu rohe katoa.
  • E wātea ana hoki ētahi atu rauemi tautoko, tae atu ki te tautoko waea ki te reo Māori.

Te whakangāwari i te whakaoti i te tatauranga

  • Ka ngāwari kē atu te whakauru i te piringa ā-iwi mā te ipurangi
    • Ka āhei te tangata whakauru tae atu ki te 16 iwi.
    • Kei tētahi mapi i te ipurangi ka kitea wawetia e te tangata kei whea tēnā iwi, tēnā iwi, huri noa i te whenua katoa.

Te whakapakari pūmanawa, raukaha Māori

  • I raro anō te arahitanga a te Rōpū Raraunga o ngā Kaihautū Iwi/Iwi Leaders Group, kei te tautoko mātou i tētahi whakamātautau tātaritanga, kohinga hoki, mā te iwi e ārahi. Hei wāhi o ēnei mahi, ka kohia e ētahi tira ā-iwi ngā raraunga Tatauranga 2023 i ētahi wāhi e rua.

He hoahoa Māori i te tuatahi mō te whakamataara mō Tatauranga 2023

  • I whakaingoatia e mātou tētahi umanga auaha tino matatau, tino nui āna mahi o mua ki te torotoro ki a ngāi Māori.
  • Ka hāngai kē atu ā mātou ara whakawhiti kōrero, me ngā kōrero ake, ki a ngāi Māori.

He pakari kē atu ngā hononga ki ngā hapori

Te mahi i roto, i te taha hoki o ngā hapori

E mahi ana ngā tira tatauranga huri noa i te whenua i roto, i te taha hoki o ō rātou ake hapori. E mahi ana hei hoa pātui ki ētahi atu rōpū, kanohi hapori hoki, ā, i pēnei ngā mahi, mā rātou rānei e:

  • tiri kōrero mō te āhua tūturu o te tatauranga, he aha ōna painga mō tō rātou hapori, me ōna tāngata
  • ako he aha ngā mea e hiahiatia ana e te hunga i te hapori mō te tatauranga
  • tautoko i ngā tāngata kia mahi i te Tatauranga 2023
  • tautoko i ō rātou hapori kia whakamahia ngā raraunga tatauranga kia whai hua.

Te tiri kōrero mō te āwhina o ngā raraunga tatauranga i ngā hapori

He mea hira kia mārama te tangata he pēhea te āwhina o ngā raraunga tatauranga i ō rātou hapori. Nā reira kua tōia mai tēnei hei pou matua mō te whakamataara mō te Tatauranga 2023. E mahi tahi ana mātou me ngā whakahaere huri noa i te whenua kia tākina ngā pūrākau mō tā rātou whakamahi i ngā raraunga tatauranga.

Ētahi atu whāinga wāhi kia kite i a tātou anō i roto i ngā raraunga tatauranga

He pātai hou mō te momo ira, te ira, ngā rerekētanga ira, me te tuakiri ira

Ka noho ko te Tatauranga o 2023 te tuatahi kia kohi i ngā mōhiotanga mō te:

  • te momo ira
  • te tuakiri ira (he pātai ki ngā tāngata kei runga ake i te 15 tau anake)
  • ngā rerekētanga āhuatanga ira (he pātai ki ngā tāngata kei runga ake i te 15 tau anake).

He pātai hou mō ngā herenga i ngā mahi o ia rā

Ka uiui te Tatauranga 2023 mehemea he hauātanga, he āhuatanga tauroa rānei, he āhuatanga hauora hinengaro tō rātou e here ana i tō rātou āhei ki te mahi i ngā mahi o ia rā.

Ka whakamahia e mātou ngā whakautu ki tēnei pātai hei kōwhiri i te rōpū mō te Uiuinga Hauātanga o Aotearoa 2023. Ka inoi hoki mātou kia homai e te tangata ana nama waea, kia pai ai tā mātou whakapā atu, ki te kōwhiria taua tangata kia mahia te Uiuinga.

He kounga raraunga pai ake

Ko te kohikohi raraunga mā te tatauranga te ara tika pū rawa atu kia whiwhi whakaahua o te noho o te tangata i Aotearoa. Heoi anō, e whiwhi ai mātou i te toi o ngā raraunga, ka whakamahia he 'Tikanga Mahi Tatauranga Tōpū'.

Te tikanga o tēnei ko ngā raraunga Tatauranga 2023 ka whakaputaina e mātou he hanumitanga o:

  • ngā whakautu ki Tatauranga 2023
  • ngā raraunga mai i 2013 me 2018
  • he tātaritanga tauanga
  • ngā raraunga ka kohia e ngā whakahaere kāwanatanga, tūmataiti hoki hei wāhi noa o ā rātou mahi. E mōhiotia ana ēnei ko ngā raraunga whakahaere.

I roto i te wā o te Tatauranga 2018, i muri i te wā urupare ki te tatauranga, i pēnei tonu mātou hei whakatikatika i ētahi take kounga raraunga. Mō tēnei tatauranga, kia āta tuia mai e mātou hei wāhi anō o te hoahoatanga.